بازیگری چیست؟ انجام یک عمل؟ سوال اینجاست که تمام انسانها بواسطه پویایی شان بازیگر بازیگر هستند؟
پاسخ مثبت است، تمام انسانها بازیگرند. “مارلون براندو” شهیر اولین شغل انسانی را بازیگری می داند زیرا معتقد است برای گرفتن یک آبنبات در سنین کودکی، کودک دست به بازی کردن می زند تا والدین خود را مجبور به خرید آن آبنبات کند یا اینکه رفتار یک تاجر در یک معامله کلان منجر به سود یا زیان او می شود، و رفتار او همان بازیگری است! براندو بازیگری را عملی برای تسهیل روابط اجتماعی می داند که در اجتماع انسان های نخست نیز وجود داشت و در هزاران سال پیش به اشارات و شکلک ها خلاصه می شد، و در دنیای امروز این حرفه به شدت پیچیده تر شده و به همان میزان هنر بازیگری از بازیگری انسان های معمولی جدا شده است. بازیگری به مثابه یک هنر همواره در رشته های تئاتر و سینما مطرح بوده و از دیرباز، یونان باستان، این امر به یک حرفه بدل شده و مفهوم خاصی را پیدا کرده است؛ و معمای این فاصله در مفهوم بازیگری به معنای عام و بازیگری به معنای خاص کلمه، در پذیرفتن این شاخه به عنوان یک حرفه حاوی فنون گوناگون است.
بازیگری بی شک همان انجام رویدادهاست اما بازیگری هنرمندانه انجام یک عمل خلاقه براساس تکنیک می باشد و به همین خاطر است این بازیگری سخت ترین و دشوارترین هنرهاست! به صورتی که بازیگری را با کار در معدن نیز مقایسه می کنند و بسیاری از بازیگران بوده اند که شرایطی سخت تر از کار در معدن را تحمل کرده اند. این شرایط در سینما بیش از تئاتر قابل تامل است زیرا بحث محیط در فیلم، مانند جنگل یا کویر، بازیگر را وادار به تلاشی مضاعف می کند.
در بررسی هنر بازیگری در سینما که همانا اهداف نگارنده در مجموعه مقالات را شامل می شود، نخست باید بررسی اجمالی بر تاریخ بازیگری در تئاتر داشت زیرا سینما عنصر بازیگر را همانند عناصری چون درام، کارگردانی، صحنه آرایی، چهره پردازی، نور و … را از تئاتر به عاریه گرفته است و به قاب خود افزوده!
خاستگاه بازیگری در هنر تئاتر به آیین ها باز می گردد، و نخستین بازیگر و البته درام نویسی که از وجود او اسنادی به جا مانده، “تس پیس” است که اشعاری به نام “دیتیرامب” را می خوانده؛ این اشعار و قطعات نمایشی به صورت آواز همراه با موسیقی در مراسم “دیونوسیای شهر” ، مراسم برگرفته از خدای شراب و باروری، خوانده می شده و همین امر پس ار به وجود آمدن درام نیز ادامه داشته است. یعنی خواندن اشعار دراماتیک بر روی صحنه که بازیگران آن زمان را به داشتن بیانی زیبا و دلنشین ناچار می کرده و تقدم بیان بازیگر بر احساسات و حرکات او را می رساند. در نمایش های عصر “پریکلس” یونان که به دوران طلایی یونانیان مشهور است، بازیگر همان درام نویس بود که به تنهایی بر روی صحنه حضور داشت و با همسرایان که عده ای بین ۱۵ تا ۳۰ نفر بودند نمایش را اجرا می کرد. بعدها بازیگر دوم و سوم توسط درام نویسان بزرگی چون “اشیل” و “سوفوکل” به اجرا اضافه شد و صدای بازیگران به دلیل قرار داشتن ماسک بر روی چهره آنان باز هم اهمیت خود را حفظ کرد.
قرائت خشک و خطابی نمایشنامه های تراژیک توسط بازیگران یک اصل محسوب می شد که به آن “دکلاماسیون” می گفتند و تنها در کمدی ها بود که رفتارهای مضحک، عجیب و غریب و مسخره این اصل زیر پا گذاشته می شد. قابل توجه است که بازیگران آن زمان همگی مرد بودند، بیش از یک نقش را بازی می کردند و سبک بازی آنها غیر واقعی و شیوه پردازانه بود.
بازیگری در زمان یونان باستان به واسطه اینکه چیزی ورای رفتار روزمره مردمان بود به صورت یک هنر و حرفه در آمد اما تحولی نیافت و تکنیک خلاقه ای به آن افزوده نشد، این عدم تحول چند دلیل داشت :
نخست اینکه بازیگر ابزار درام بود. در یونان باستان درام و مفهوم آن یک اصل بود و اجرا یک ابزار فرعی محسوب می شد.
دوم اینکه شعر مایه اصلی درام بود و بازیگران با تاکید بر بیان و گویش های خود آواز همراه با تحریر سر می دادند که این امر موجب تک بعدی شدن آنان به لحاظ تکنیکی می شد.
در برابر یونانی که به عنوان مهد فلسفه، دموکراسی و سیاست نامیده می‌شد؛ روم باستان نیز به تقلید از یونانیان دست به اجرای نمایش هایی براساس درام یونانی زدند. در روم باستان بازیگران به دو دسته بازیگر درام جدی و بازیگر میم تقسیم می شدند. مقصود درام جدی همان تراژدی است و مقصود از میم نیز سرچشمه هنر پانتومیم است که ویژگی های یک کمدی را دارد اما با مضامین و اطواری پیش پاافتاده تر و بازیگران آن نیز از ادا و اطوار و به صورت کلی از بدن خود به جای بیان استفاده می کردند. زنها نیز در نمایش میم به روی صحنه رفتند و بنابر فرهنگ رومیان که سرگرمی اصلی انکار ناپذیر بود، بازیگران میم از فرومایگان و بردگان بودند که برای اشراف نمایش اجرا می کردند.
در این میان ۲ تحول بزرگ در عرصه بازیگری بوجود آمد. نخست اینکه انجمن یا صنف بازیگران در روم تشکیل شد که عضویت هر بازیگری در این انجمن شان و منزلتی خاص به او می بخشید و دوم، به وجود آمدن بازیگران “ستاره” بود. قدرت درام نویسی در روم باستان به اندازه قدرت درام نویسی یونانیان نبود و رومیها با سقوط درام نویسی در سده ی اول پیش از میلاد، بازیگران ستاره را تریبونی برای نمایش‌هایشان کردند تا اجراها مورد استقبال قرار بگیرد. این دو تحول بزرگ در عصر حاضر نیز قابل مشاهده است. پس از این تحولات نیز اغراق در حرکات بازیگر به واسطه عظیم بودن محل اجرا، و بداهه سرایی توسط آن به دلیل خنداندن بیشتر تماشاگر به تکنیک های بازیگری افزوده شد.
بازیگری در عصرهای نخستین حیاتش تبدیل به یک حرفه شد، حرفه ای که به هر جهت نیازمند ویژگی‌هایی خاص داشت و بازیگری که دارای این ویژگی ها نبود باید از صحنه دور می ماند. عمل خلاقه همان وجه تمایز بازیگری به معنای عام و بازیگری به معنای خاص شد و نیز بازیگر به واسطه شهرت، ستاره نامیده شده و تحت بررسی اصناف قرار گرفت.
نظرات شما عزیزان:
